Financieel misbruik van ouderen of andere kwetsbare groepen in de samenleving komt steeds vaker voor. Met een speciaal softwareprogramma dat hun banktransacties scant en analyseert kan start-up Bscan dat voorkomen.

Dementerende ouderen, mensen met een verstandelijk beperking, jongeren in een beschermd wonen-project, vrouwen in de opvang; ze zijn een makkelijk slachtoffer om geld van te stelen. Soms begint het klein, maar als het onopgemerkt blijft loopt het vaak uit de hand. In Nederland is volgens het ministerie van VWS 3% van alle ouderen slachtoffer van financieel misbruik.

Vader bestolen

De vader van Bscan-oprichter David Persons werd na een herseninfarct slachtoffer van financiële fraude. Personen in diens naaste omgeving probeerden via zijn bankpas geld te stelen. Daarnaast zag hij als medewerker van de fraude-afdeling van de Rabobank genoeg voorbeelden van fraude via bankrekeningen. Bijvoorbeeld als mensen slachtoffer van phishing worden, hun codes afstaan en in enkele minuten hun rekening wordt leeg gehaald. Ook kwam er met regelmaat een financieel misbruikzaak van een kwetsbare oudere voorbij.

Op tijd signaleren

Bij kwetsbare mensen gaat financiële fraude en misbruik meestal over een langere periode en is het goed mogelijk om dat op tijd te signaleren. In 2018 deed Persons binnen de bank mee aan een project om financieel misbruik van kwetsbare personen te detecteren op basis van hun banktransacties. Dit project kreeg een onderscheiding van House of Performance.

Goed te monitoren

Die kennis en de persoonlijke ervaring met zijn vader waren voor de in kunstmatige intelligentie (AI) afgestudeerde data-engineer reden om Bscan op te richten. Dat wil voorkomen dat kwetsbare mensen hiervan slachtoffer worden. Persons heeft softwaretools ontwikkeld die fraudesignalen geautomatiseerd, in een vroeg stadium, ontdekken. ,,Als bijvoorbeeld een maatschappelijk werker, een buurvrouw of een andere mantelzorger van kwetsbare mensen steeds geld pint en in een jaar tijd de hele rekening leeghaalt, kun je dat heel goed monitoren”, legt hij uit.

Controle via banktransacties

Door de Europese richtlijn PSD2 (Payment Service Directive 2), ook bekend als Open Banking, kunnen behalve banken ook derden zoals Bscan inzicht krijgen tot iemands bankrekening en banktransacties. Uiteraard alleen na volmondige toestemming. Bscan scant en analyseert de transacties op de rekeningen meerdere keren per dag. Zo kan misbruik opgespoord worden. Persons: ,,Bijvoorbeeld als iemand niet meer kan autorijden en geen auto meer heeft en er wordt toch vanaf zijn rekening getankt of een apk-beurt van betaald. Dat zien we dan. Of iemand betaalt altijd met zijn pinpas en er worden toch grote bedragen contant geld opgenomen. Daar kun je de software op laten letten. Ook kun je zien als er ineens bedragen naar vreemde rekeningen worden overgemaakt.”

Samenwerking met Invers

Om dat te kunnen controleren zocht Bscan een partij met een PSD2-vergunning, die banktransacties zo nauwkeurig mogelijk kan scannen en inzichtelijk maken. Zo kwam Persons in contact met Invers. Dat kreeg als eerste niet-bank van Nederland een PSD2-vergunning van De Nederlandsche Bank. Via zijn slimme FinTech services haalt Invers in een split second banktransacties op. Die data worden vervolgens gecategoriseerd en geanalyseerd, zodat een goed financieel beeld van alle inkomsten en uitgaven wordt gegeven. ,,Er zijn meer partijen die dit aanbieden, maar Invers is in Nederland het best in het categoriseren en analyseren van banktransacties. Dat kun je hiervoor heel goed gebruiken. Daarom hebben we voor Invers gekozen”, aldus Persons.

Interessant voor toezichthouders

Hij denkt dat zijn softwaretools interessant kunnen zijn voor verschillende bedrijven en organisaties die de opdracht hebben om toezicht te houden op bankrekeningen en vermogen van kwetsbare mensen. Bijvoorbeeld bij controle van gevolmachtigden en bewindvoerders van dementerende ouderen of mensen met een beperking. Gemeenten zouden Bscan kunnen gebruiken in hun programma’s voor ouderen en andere kwetsbare inwoners. Ook de bureaus die toezichthouder zijn op executeurs van levenstestamenten, die de belangen van mensen behartigen die dat zelf niet meer kunnen, kunnen via de tool toezicht uitoefenen op de financiën en fraude en misbruik vroegtijdig signaleren. ,,Er is dus een grote groep potentiële gebruikers. Daar ga ik de komende tijd naar op zoek”, zegt Persons.